Zaila da San Fermin jaiak musikarik gabe imajinatzea. Txaranga eta berbenetatik hasi eta gaitari eta txistularietaraino, musika Sanferminetako funtsezko elementua da. Harreman estu hori urtez urte islatu da jai horiek iragartzen dituzten karteletan. Abuztuaren 25era arte Civivox Kondestablek hartuko duen “Musika San Ferminetako karteletan” erakusketak 175 urteko ilustrazioen ibilbidea jasotzen du, iragarki hauetan musikaren presentzia nabarmenduz. Musikaren irudikapenak eboluzionatu egin du, eta erakusketak jaiek eta gizarteak berak bizi izan dituzten aldaketa sozial eta kulturalak islatzen ditu.
Erakusketa Iruñeko Udal Artxiboarekin elkarlanean antolatu da, eta kalitate handiko 38 kartel eta jatorrizko 30 programa biltzen ditu. Erakusketak hainbat gaitako kartelak biltzen ditu, haien irudikapen musikalaren arabera. Kategorien artean daude “Alegoriak”, “Xehetasun apaingarriak”, “Gaiteroak”, “Joteroak”, “Txistulariak”, “Txarangak eta kaleko musika”, “Musika instituzionala” eta “Pablo Sarasate”.
Estiloen bilakaera
Kartelik zaharrena 1848koa da, eta, ondoren, XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako irudiak daude, azken hamarkadetako lanetara iritsi arte. 2024ko sanferminak iragartzen dituen kartela, adibidez, Txupinazoa bota ondoren gaitariak udaletxeko irteeran islatzeagatik nabarmentzen da. Jatorrizko programek 1875etik gaur egunera arte jaietako gustuek izan duten bilakaera ere erakusten dute, XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako liburuxketan arreta berezia jarriz.
Erakusketak jaiaren ikuspegia eta interpretazio estetikoa denboran zehar nola aldatu den erakusten du. Estilo modernistako ilustrazio erromantikoetatik hasi eta ikuspegi kontzeptual eta abstraktuetaraino, kartelek gustuen eta gizartearen bilakaera islatzen dute.
Musika beti egon da presente, dela musika kultu moduan, Pablo Sarasateren kontzertuak eta zarzuelak bezala, dela herri manifestazioetan, txistulariak, joteroak, txarangak, gaiteroak eta berbenak kasu.
Kartelek irudi alegorikoak eta apaingarri musikalak erabili dituzte mendeetan zehar. Adibidez, 1848ko kartelean gitarra bat eta pandereta bat daude, eta XX. mendean musikariak lehen planoan agertzen dira, Javier Ciga eta Jesús Basianoren karteletan bezala.
Pablo Sarasate
Erakusketak arreta berezia eskaintzen dio Pablo Sarasate biolin-jotzaile iruindarrari. Haren izena eta irudia XX. mende hasierako hainbat karteletan agertzen dira. Iruñearekin zuen harremana jaietako iragarkietan eta hirian zuen presentziaren aipamenean islatu zen. Musika instituzionalak ere badu bere lekua, Udaletxeko dantzariak eta tinbalariak irudikatzen dituzten kartelekin, San Fermin jaietako musikaren ofizialtasuna islatuz.
Bisitarientzat, batez ere txikienentzat, kartelen xehetasunei buruzko hogei galdera biltzen dituen galdetegi bat prestatu da. Lehiaketa txiki hori bisita entretenigarriagoa egiteko eta sanferminetako kulturari buruzko ezagutza sustatzeko diseinatuta dago.
