Espainiako Gerra Zibilean, 11.000 adingabe inguruk Gipuzkoatik ihes egin behar izan zuten. Gehienak Donostiatik (3.681), Irundik (1.590), Hondarribitik (609) eta Pasaiatik (571) zetozen, baina lurraldeko 56 udalerri identifikatu dira adingabe horien jatorrizko tokitzat. Frantzia izan zen harrera-herrialde nagusia, 4.840 haurrekin eta, ondoren, Katalunia (4.155), Belgika (580), Sobietar Batasuna (465) eta Erresuma Batua (312). 64 adingabeko talde txiki batek babesa aurkitu zuen Latinoamerikako hainbat herrialdetan, hala nola Mexikon, Venezuelan, Argentinan, Txilen eta Uruguain. Era berean, 459 kasutan ez da aurkitu erbesteratutako haurren xedeari buruzko informaziorik.
Orain, erakusketa ibiltari batek gerrako haurrak gogoratu eta aldarrikatuko ditu. “Orratz-begia – 1936 Gipuzkoako gerra haurrak” erakusketak, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Intxorta 1937 Kultur Elkarteak antolatutakoak, Espainiako Gerra Zibilean erbesteratuak izan ziren haur gipuzkoarren memoria historikoaren belaunaldien arteko transmisioan sakontzea du helburu.
Erakusketa 2021ean hasitako ikerketa baten ondorioz sortu zen, Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin eta Intxorta 1937 Elkartearen laguntzarekin, adingabe horien memoria identifikatu eta berreskuratzean zentratu zena. 2022az geroztik, proiektuak izenak, abizenak, argazkiak eta testigantzak bildu ditu lurraldearen historiaren zati erabakigarri bat dokumentatzeko, baina oraindik 246 kasu daude informazio osorik gabe.
Erakusketa irailaren 19an inauguratuko da, familiartekoentzako eta hurbilekoentzako ekitaldi pribatu batean, eta irailaren 20tik aurrera irekiko da publiko orokorrarentzat. Giza Eskubideen eta Kultura Demokratikoaren foru-zuzendari Ion Gambrak adierazi duenez, gerrak eragindako adingabeen memoria historikoa berreraikitzeko prozesuari amaiera ematen dio erakusketak, jasan zuten sufrimenduaren funtsezko aitorpena emanez. “Erakusketa honen helburua ez da gogoratzea bakarrik, baita jendea heztea eta sentsibilizatzea ere adingabe horiek ihesean izan zituzten zailtasunei eta sufrimenduari buruz”, dio Gambrak, eta ekimen honek historiaren zati ahaztu baten lekukotasun bisual eta hunkigarri gisa duen garrantzia azpimarratzen du.
