Gazteen aisialdia aldatuz joan da belaunaldiz belaunaldi. Gaur egungo gazteen aisialdian, adibidez, teknologiak gero eta protagonismo handiagoa hartu du eta horrekin batera baita ikus-entzunezko produktu ezberdinen kontsumoak ere. Gainera, aurreko belaunaldietan ez bezala, eduki horiek kontsumitzeko bideak biderkatu egin dira: sare sozialak, bideojokoak, telebista, streaming plataformak… Atzean geratu dira gazte belaunaldi oso batek eduki berdinez gozatzen zuen garaiak erabilgarri zeuden telebista kate bakanetan. Zoritxarrez, ikus-entzunezko edukiak kontsumitzeko kanalen edo bideen ugaritze horrek ez dio mesede handirik egin euskarari. Euskarazko edukien ekoizpena urria da eta gazteek, nagusiki, erdarazko edukiak kontsumitzen dituzte.
Horixe da, hain zuzen ere, Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak (UEMA) 94 udalerrietako 11.571 gazterekin ikus-entzunezkoen kontsumoari buruz burutu duen “Ikus-entzunezkoen kontsumoa udalerri euskaldunetan” izenburua duen ikerketaren ondorio nagusietako bat. Aipatu ikerketa 2004. urtetik 2012. urtera bitartean jaiotako gazteekin egin da.
Bi aldagai nagusi
Emaitzak hobeto ulertzearren ikerketan hizkuntza-ezaugarriei buruzko bi aldagai garrantzitsu ere aztertu dira: gazteen lehen hizkuntza eta gazteek euskaraz aritzeko duten erraztasuna (erraztasun erlatiboa). Kontuan izan behar da udalerri oso euskaldunetan burutu dela ikerketa eta ia gazte gehienek euskaraz dakitela.
Lehen hizkuntzari edo ama-hizkuntzari dagokionez, ikerketan parte hartu duten gazte gehienek (% 59) euskara dute lehen hizkuntza eta beste % 24k euskara eta erdara. Erraztasun erlatiboaren kasuan, gazte gehienak (% 55) euskaraz errazago moldatzen direla ikusi da. Bada bi aldagaien arteko zuzeneko harremana argi uzten duen datu bat: lehen hizkuntza duten gazteen % 80 errazago moldatzen da euskaraz eta gaztelania lehen hizkuntza dutenen % 74 errazago moldatzen da hizkuntza horretan.
Ikus-entzunezko edukiak ikusteko kanalak
Azterketak ikus-entzunezko edukiak kontsumitzeko lau kanal nagusi bereizi ditu: telebista, sare sozialak, bideojokoak eta musika.
Historikoki telebista izan da horrelako edukiak kontsumitzeko bide nagusia. Baina hori nabarmen aldatu da. Gaur egun ikus-entzunezko edukiak kontsumitzeko kanalak ugaritu dira eta gazteek kanal berrietara jotzeko joera dute. Telebistaren kasuan, gainera, kontsumo modelo berri bat ere azaldu da, streaming plataformena. Ondorioz, telebista ikustea ez da soilik ohiko telebista kateak ikustera mugatzen.
Ohiko telebista kateei dagokionez, gazteen artean ETB1 litzateke gehien ikusten den katea (% 36). Haurrentzako edukiak ematen dituen ETB3, berriz, % 12k baino ez du ikusten.
Zentzu horretan, antzeko edukiak eskaintzen dituen eta RTVEk kudeatzen duen Clan kateak askoz ikusleria handiagoa du euskal gazteen artean (% 20 inguru). Kontuan izan behar da kate horretan eduki guztiak gaztelaniaz direla eta ez direla Estatuko beste hizkuntzetako edukiak eskaintzen. Marrazki bizidunak eskaintzen dituzten kateak nagusi dira adin txikiagoa duten gazteen arteen artean. Adinean gora egin ahala, berriz, gaztetxoek kate jeneralistetara eta plataformetara jotzen dute.
Izan ere, plataforma horiek hartu dute lehen ohiko telebista kateek zuten tokia. Adibidez, inkestatu diren gazteen ia bi herenak (% 62) Netflix kontsumitzen du eta % 33k Amazon Prime. Horrelako plataformarekin aldera daitekeen EiTB Nahieranek % 10eko ikusleria du, baina kasu horretan, euskarazko zein gaztelaniazko edukiak eskaintzen dira. Plataforma horien ikusleria handiak, hein handi batean, gazteen artean oso arrakastatsuak diren zenbait telesailei esker ematen da: ‘La casa de papel’, ‘Stranger Things’, ‘Élite’… Euskararen kasuan ‘Goazen!’ telesailak oso emaitza onak lortu dituela (% 45) azpimarratu behar da. Gainera, telesail horrek etxean euskaraz egiten ez duten gaztetxoengana ere iristea lortu du.
Ikerlanak agerian utzi duenez, gazteek fikziozko edukiak dituzte gustuko, baina ‘Goazen!’ telesaila alde batera utzita, eskaintza oso eskasa da. Ostera, ikerketak agerian utzi duenez, adinean gora egin ahala gazteek ingelesezko edukiak ikustera ere jotzen dute eduki horiek erakargarriagoak egiten omen zaizkielako.
Sare sozialak
Esan bezala, ohiko telebistaren kontsumoak behera egin du azken urteetan. Telebista-eskaintza biderkatu egin da, bai kanal-kopuruagatik, bai plataformen agerpenagatik, eta, horrez gain, sare sozialen agerpenak eragin handia izan du beherakada horretan.
Telebistaren kasuan bezala, sare sozialen kasuan ere eskaintza askotarikoa da. Inkestetan jasotako datuen arabera, gazteek, nagusiki lau sare sozial erabiltzen dituzte: Youtube (% 85); WhatsAp (% 74); TikTok (% 65) eta Instagram (% 56). Snapchat eta Twitch bezalako sareen erabilera urriagoa da eta gauza bera gertatzen da Twitter edo Facebook bezalako sareekin.
Kasu honetan ere adinaren aldagaiaren arabera datuak guztiz ezberdinak dira. Izan ere, gaztetxoenek oraindik ez dute sakelako telefonorik. Ostera, adinean gora egin ahala, sare sozial gehiagotan dabiltza gazteak.
YouTuberen kasuan, gazteek, nagusiki, gaztelaniazko edukiak kontsumitzen dituzte (% 71). Euskara hutsezko edukiak kontsumitzen dituzten gazteen kopurua usu urrun aurkitzen da (% 9). Joera hori beste sare sozialetan errepikatzen da. TikToken, adibidez, erabiltzaileen % 78 gaztelaniazko edukiak ikusten ditu eta euskarazkoak % 4 besterik ez.
Musika
Ikerketak agerian utzi duenez, musika entzutea gazteen artean guztiz hedatuta dagoen ohitura da. Horretarako gehien erabiltzen diren kanalak YouTube (% 78) eta Spotify (% 69) dira. Musika zein hizkuntzatan entzuten duten galdetu zaienean, gazteen erdiak gaztelaniaz entzuten duela erantzun du. Euskara (% 26) eta bestelako hizkuntzak (% 25) antzeko kopuruetan mugitzen dira. Lehen Hezkuntzan diren gazteen artean ohikoagoa da (% 36,9) euskarazko musika entzutea.
Bideojokoak
Azkenik, ikerketak bideojokoen esparrua aztertu du. Hau ere azken urteetan nabarmen hazi den eremua da eta gazteek gero eta denbora gehiago ematen dute horrelako edukiak kontsumitzen. Kasu honetan ere, hizkuntza nagusia gaztelania da (% 54,4) eta alde handira beste hizkuntza batzuk aurkitzen dira (% 18,5). Euskararen presentzia esparru horretan oso eskasa da (% 3,5). Kasu honetan ere euskarazko edukien kontsumoa handiagoa da (% 7,7) gaztetxoenen artean.
Ondorioak
Gai honen inguruan ziren kezka guztiak datuetara ekarri ditu txostenak. Izan ere, aipatu aztertu diren esparru guztietan (telebista, sare sozialak, musika eta bideojokoak) erdarazko kontsumoa euskarazkoa baino nabarmen handiagoa da. Euskarazko edukien kontsumoa handiagoa izan ohi da Lehen Hezkuntzako ikasleen artean, baina, ondoren, adinean gora egin ahala, gaztelaniazko edukietara jotzen dute gazteek.
Euskarazko ikus-entzunezkoen eskaintza urria dela ukaezina da. Horrela ohartarazi dute mugimendu ezberdinek, horien artean, Pantailak Euskaraz ikur nagusia bilakatu delarik. Datu kuantitatiboek hala diote. Pasa den urtean aipatu mugimenduko Alex Aginagalderi orrialde hauetan egindako elkarrizketan azaldutakoaren arabera, telebistaren kasuan eskaintza oso urria da eta ikusle kuotak oso baxuak. Gero eta ikusle gehiago dituzten streaming plataformen kasuan, berriz, azken hilabeteetan egoerak arinki hobera egin badu ere, euskaraz ikus daitezkeen edukiak oso gutxi dira eta kasu, gehienetan, azpitituluekin besterik ez. Sare sozialen, bideo-jokoen eta musikaren kasuan, egoera oso antzekoa da.
UEMAk egindako azterlanak, beraz, argazki kezkagarria utzi du. Kontuan izan behar da gazteen artean ikus-entzunezkoen kontsumoa nagusiki erdaraz izateak zuzeneko eragina duela gazte horien hizkuntza-gaitasunean. Argi dago, kasu honetan, euskararen kalterako.
